تمام بدن‌تان درد می‌کند، سرفه و عطسه امان‌تان را بریده و هرچند دقیقه یک‌بار سرتان از شدت درد به حالت انفجار درمی‌آید. وقتی دارید این علائم را برای پزشک‌تان می‌گویید، ناگهان او بلند می‌شود و سراغ یار همیشگی خود می‌رود؛ گوشی پزشکی!

آیا تا به حال فکر کرده‌اید، شنیدن صدای قلب چگونه به پزشکان در تشخیص بیماری کمک می‌کند؟ شاید شما هم بتوانید با گوش دادن به صدای قلب خود، به این بیماری‌ها پی‌ببرید. برای این کار کافی است صدای قلب سالم را بشناسید و آن را با انواع قلب‌های بیمار مقایسه کنید. برای این‌کار تنها به یک گوشی پزشکی احتیاج دارید، پس دست‌به‌کار شوید و همراه با ما صدای قلب‌تان را آنالیز کنید.

صدای قلب سالم
حتما همه شما حداقل یک‌بار صدای قلب خود یا دیگران را شنیده‌اید. صدای طبیعی تپیدن قلب شامل یک صدای اول به شکل «لوب» و یک صدای دوم مشابه «دوب» است که در بین آن سکوت کامل برقرار می‌شود. این صداها بر اثر باز و بسته شدن دریچه‌های قلب به‌وجود می‌آیند و وقتی در کنار هم قرار بگیرند همان صدای معروف «لوب دوب» ضربان قلب شنیده می‌شود.
صدای اول مربوط به بسته شدن دریچه میترال و تریکوسپید است و صدای دوم هنگام بسته شدن دریچه‌های ریوی و آئورت ایجاد می‌شود. در فاصله بین صدای اول و دوم عضلات قلب منقبض شده و خون را به رگ‌ها می‌فرستند و در زمان بین صدای دوم تا صدای تپش بعدی، عضلات این عضو منبسط شده و خون را در خود جمع می‌کنند. در حالت طبیعی باید بین این دو صدای اصلی سکوت کامل باشد، اما گاهی به‌دلیل وجود بعضی بیماری‌ها این اتفاق نمی‌افتد. در برخی افراد دیگر ممکن است صدای سوم و چهارمی هم شنیده شود که در بسیاری از موارد طبیعی و در موارد خاصی غیرطبیعی بوده و علائم یک بیماری قلبی هستند.

صداهای غیرطبیعی وارد می‌شوند!
مورمور قلبی به صداهای غیرطبیعی گفته می‌شود که در یک چرخه ضربان قلب شنیده می‌شود و اغلب به‌دلیل جریان خون نامنظم در اطراف قلب به‌وجود می‌آید. ممکن است شما بتوانید این صداها را با استفاده از گوشی‌های مخصوص پزشکی بشنوید. همان‌طور که گفتیم ضربان قلب طبیعی دو صدا دارد، اما اگر بین یا بعد از این دو مرحله، صداهای اضافی شنیدید، می‌تواند نشان‌دهنده مشکل در قلب باشد. اکثر مورمورهای قلبی بی‌خطر هستند و نیاز به درمان ندارند اما بعضی دیگر حتما باید توسط پزشک معاینه شوند و ممکن است نشان‌دهنده یک بیماری بسیار جدی و خطرناک باشند.

علائم مورمور چیست؟
برای آنکه متوجه شویم مورمورهای قلبی بی‌خطر هستند یا خیر، باید به‌دنبال علائم خاصی در بدن خود بگردیم؛ علائمی مانند آبی شدن رنگ پوست، نوک انگشتان یا لب‌ها یا اضافه‌وزن ناگهانی می‌توانند اولین نشانه‌های بروز مشکل در قلب باشند. تنگی نفس، سرفه‌های مزمن، بزرگ شدن رگ‌های گردن، کمبود اشتها و تعریق شدید بعد از تحرک بدنی هم از دیگر نشانه‌هایی هستند که توجه به آنها ممکن است باعث نجات شما از مرگ حتمی شود. در بسیاری از موارد هم بیماران مبتلا به مورمور قلبی خطرناک در ناحیه قفسه سینه احساس درد می‌کنند، اغلب رنگ پریده هستند و گاهی اوقات از سرگیجه شکایت می‌کنند.

علت مورمور قلبی چیست؟
در کودکان مورمورهای غیرعادی معمولا به‌دلیل نقص‌های مادرزادی در قلب به‌وجود می‌آید، اما در بزرگسالان صداهای غیرطبیعی به‌علت مشکل در دریچه قلبی ظاهر می‌شوند. در بعضی کودکان هنگام رشد در بدن مادر، حفره‌ای در دیوارهای متصل‌کننده دو بخش مجزای قلب ایجاد می‌شود. اگر اندازه این حفره کوچک باشد، شاید مشکل زیادی ایجاد نکند، اما در صورت بزرگ بودن اندازه آن یا قرار گرفتن آن در یک محل حساس، جان بیمار در معرض خطر قرار می‌گیرد.
در بزرگسالان هم وجود بعضی مشکلات در دریچه‌های قلبی باعث می‌شود آنها اجازه خروج خون کافی از خود را ندهند یا به درستی بسته نشوند که در هر دو حالت صداهای غیرعادی از قبل به گوش می‌رسد. البته عوامل دیگری مانند عفونت یا آسیب به ساختار قلب یا ابتلا به بیماری‌هایی مانند تب روماتیسمی هم می‌توانند در ابتلا به مورمور قلبی دخیل باشند.

چه افرادی در معرض خطرند؟
سه گروه از افراد بیش از دیگران مستعد ابتلا به مورمور قلبی هستند. اگر در خانواده یا نزدیکان‌تان افرادی هستند که بیماری‌های قلبی را تجربه کرده‌اند، شما می‌توانید جزو اولین گروه در معرض خطر باشید. گروه دوم زنانی هستند که حین بارداری بیماری‌هایی مانند دیابت یا عفونت را تجربه کرده‌اند. این خانم‌ها حتما باید برای اطمینان از سلامت قلب خود به پزشک مراجعه کنند. گروه سوم هم اشخاصی هستند که بعضی داروهای خاص را مصرف می‌کنند یا سابقه اعتیاد به مواد مخدر یا الکل را دارند.
علاوه بر سه گروه ذکر شده، مبتلایان به فشار خون بالا و افرادی که قبلا سابقه حمله قلبی داشته‌اند هم می‌توانند در معرض تهدید باشند. برای آنکه بهتر متوجه موضوع شوید در ادامه شایع‌ترین مورمورهای قلبی را با شکل مقایسه می‌کنیم.

تنگی دریچه آئورت
آئورت بزرگ‌ترین سرخرگ بدن است که خون را از بطن چپ دریافت کرده و در بدن پخش می‌کند. در ابتدای محل خروج آئورت از قلب، دریچه‌ای با همین نام قرار گرفته است، اگر این دریچه به‌خوبی باز نشود، جریان خون خروجی از قلب محدود شده و قلب باید فشار بیشتری را تحمل کند تا این کمبود خون جبران شود، به همین دلیل احساس درد در قفسه سینه از علائم آشنای تنگی دریچه آئورت است. این بیماری ممکن است از هنگام تولد همراه بیمار باشد، اما در بسیاری از موارد با بالا رفتن سن در انسان ظاهر می‌شود. مهم‌ترین عامل تنگی دریچه آئورت رسوب کلسیم در دهانه این قسمت از قلب است. همان‌طور که در شکل مشخص است، هنگام شنیدن صدای قلب مبتلایان به این بیماری بین صدای اول و دوم قلب، صداهای اضافی شنیده می‌شود. تقریبا دو درصد از افراد بالای 65 سال به این بیماری دچار می‌شوند که شیوع آن در مردان بیشتر از زنان است.

نارسایی دریچه میترال
نارسایی دریچه میترال زمانی اتفاق می‌افتد که این دریچه به‌طور کامل بسته نمی‌شود و خون را به درون قلب برمی‌گرداند. به این ترتیب خون به‌درستی از قلب به دیگر قسمت‌های بدن پمپاژ نمی‌شود و بر اثر آن شما احساس خستگی و تنگی نفس می‌کنید. در موارد شدید تنها راه درمان انجام عمل جراحی برای تعویض دریچه معیوب است. در صورت درمان نشدن ممکن است فرد دچار نارسایی قلبی یا ضربان قلب نامنظم شود علائم دیگر این بیماری سرفه هنگام شب یا در حالت درازکش و ضربان قلب ریز و سریع است. در بعضی افراد هم ممکن است پاها یا قوزک پاها دچار تورم شود.

نارسایی دریچه آئورت
این بیماری هم مشابه با نارسایی دریچه میترال است. در این حالت هم دریچه آئورت به خوبی بسته نمی‌شود و اجازه می‌دهد خون خارج شده از حفره سمت چپ قلب دوباره به درون آن بازگردد.
این بیماری ممکن است به‌صورت ناگهانی یا در طول ده‌ها سال رخ بدهد. اگر شدت مشکلات دریچه آئورت افزایش پیدا کند، معمولا جراحی تنها راه درمان است. علاوه بر خستگی و تورم در پاها، فرد بیمار ممکن است هنگام تنفس عادی احساس مشکل کند. این عامل هنگام فعالیت بدنی و دویدن بهتر خود را نشان می‌دهد. احساس سرگیجه و رنگ پریدگی هم در بعضی بیماران مشاهده شده است.

تنگی دریچه میترال
همان‌طور که از نامش پیداست، این بیماری با تنگ شدن خروجی دریچه میترال به‌وجود می‌آید. در این حالت خون نمی‌تواند به‌خوبی از بدن به داخل قلب وارد شود. اصلی‌ترین دلیل ابتلا به این بیماری تب روماتیسمی و عفونت است. اگر تنگی دریچه میترال به‌موقع درمان نشود، ممکن است عواقب جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. مبتلایان به این بیماری علاوه بر تنگی نفس ممکن است احساس سرگیجه و رنگ‌پریدگی را هم تجربه کنند. در بعضی آنها سرفه‌های شدید مشاهده می‌شود که در مواردی آغشته به خون است. سردرد شدید، مشکل هنگام تکلم و احساس درد در قفسه سینه هم می‌تواند بیمار را از وجود این مشکل آگاه کند.

گوشی پزشکی
اولین گوشی پزشکی یا «استتوسکوپ» 186 سال پیش ساخته و وارد دنیای طبابت شد. در آن زمان یک پزشک فرانسوی به‌نام «رنه لینک» یک بیمار چاق را معاینه می‌کرد که به فکر ساخت این وسیله افتاد. گوشی ساخته شده از جنس چوب بود و فقط دهانه داشت که روی گوش قرار می‌گرفت و قسمت دیگر روی سینه بیمار قرار داده می‌شد. رنه متوجه شد با این وسیله صدا بسیار واضح‌تر از زمانی شنیده می‌شد که پزشکان گوش خود را مستقیما روی قفسه سینه بیمار می‌گذاشتند.

حدود 30 سال بعد یک پزشک اهل ایالات‌متحده تغییراتی در گوشی به‌وجود آورد به‌طوری که لوله آن را قابل انعطاف کرد و دو مجرا برای قرار گرفتن روی گوش ساخت. در سال 1960 دکتر «لیتمن» که استاد دانشگاه هاروارد بود، گوشی پزشکی جدیدی ساخت که شباهت بسیاری به گوشی‌های امروزی داشت. دکتر لیتمن معتقد بود یک گوشی ایده‌آل باید بتواند اصوات مزاحم را حذف کند، سبک و قابل انعطاف باشد و از چند قسمت مجزا تشکیل شده باشد.  به‌تدریج پیشرفت‌ها ادامه یافت و گوشی پزشکی روزبه‌روز به نمونه‌های مدرنی که ما دیده‌ایم، نزدیک‌تر شد. در حال حاضر گوشی‌هایی ساخته می‌شوند که می‌توانند تا 75درصد از صداهای مزاحم را حذف کنند. حتی بعضی مدل‌های پیشرفته‌تر قادر است صدای قلب بیمار را ضبط کرده و به پزشک امکان دوباره شنیدن صدای قلب را بدهد. در حال حاضر گوشی‌های مدل لیتمن مشهورترین برند هستند و پرفروش‌ترین مارک بازار به‌حساب می‌آیند. گوشی‌های پزشکی در بازار با تنوع بسیار بالایی به چشم می‌خورند و بین 20هزار تا چند صد هزار تومان قیمت دارند.